Quy Trình Chế Tác Chum Rượu Bát Tràng: Tinh Hoa Từ Đất & Lửa
Một chiếc chum rượu Bát Tràng hoàn chỉnh là kết quả của một hành trình lao động miệt mài, một quy trình kết hợp giữa kỹ thuật điêu luyện và cảm hứng nghệ thuật. Đây là quá trình biến khối đất sét vô tri thành một tác phẩm có giá trị, chứa đựng tinh hoa của làng nghề trăm năm.
Chum Đựng Rượu Bát Tràng sẽ đưa bạn theo chân người nghệ nhân, khám phá chi tiết 6 công đoạn cốt lõi để tạo nên một kiệt tác chum rượu thủ công, dù đó là chum sành mộc mạc hay chum sứ hoa mỹ.
Bước 1: Tuyển Chọn & Xử Lý Đất
Công đoạn đầu tiên và quan trọng nhất quyết định “xương cốt” của sản phẩm là lựa chọn nguyên liệu. Nền tảng của mọi kiệt tác bắt nguồn từ chất liệu đất sét Bát Tràng trứ danh.
Đất được khai thác, sau đó trải qua quá trình xử lý phức tạp như ngâm ủ, nhào nặn để loại bỏ tạp chất, đạt được độ dẻo và mịn cần thiết, sẵn sàng cho công đoạn tạo hình.
Bước 2: Tạo Hình Chum Rượu
Đây là công đoạn định hình nên vóc dáng của chiếc chum, nơi tài năng và kinh nghiệm của người nghệ nhân được thể hiện rõ nhất. Tại Bát Tràng, 2 kỹ thuật chính được sử dụng song song.
- Vuốt Tay Thủ Công trên Bàn Xoay:
Đây là kỹ thuật truyền thống và là biểu tượng của gốm Bát Tràng. Từ một khối đất sét, đôi tay khéo léo chuốt và vuốt trên bàn xoay để dần định hình nên dáng chum.
Tại hình chum rượu Bát Tràng thủ công trên bàn xoay
Người thợ gốm phải điều khiển lực tay một cách nhịp nhàng, chính xác để tạo ra một chiếc chum có hình dáng cân đối, thành chum đều và miệng chum tròn trịa. Mỗi chuyển động của đôi tay đều góp phần tạo nên một sản phẩm có hình thể hài hòa và vững chãi.
- Tạo Hình Bằng Khuôn:
Đối với các sản phẩm cần sự đồng đều, nhất quán về kích thước và hình dáng, người thợ sẽ sử dụng khuôn in. Đất sét lỏng được rót vào khuôn thạch cao đã có hình dáng định sẵn.
Kỹ thuật hiện đại này giúp sản xuất nhanh hơn và đảm bảo các sản phẩm trong cùng một lô hàng giống hệt nhau.
Kỹ thuật tạo khuôn giúp sản phẩm cân đối, đồng nhất
Bước 3: Phơi Khô và Sửa Hàng Mộc
Sau khi tạo hình, sản phẩm được gọi là “hàng mộc”. Chúng sẽ được đưa đi phơi khô tự nhiên trong nhiều giờ, thậm chí nhiều ngày ở nơi thoáng mát. Quá trình này giúp sản phẩm se lại từ từ, tránh bị nứt vỡ.
Trong giai đoạn này, người thợ gốm cũng sẽ kiểm tra và sửa hàng mộc. Gọt giũa lại những chi tiết cuối cùng, đảm bảo bề mặt sản phẩm nhẵn mịn và hoàn hảo.
Bước 4: Trang Trí Hoa Văn
Đây là công đoạn quyết định vẻ đẹp thẩm mỹ của sản phẩm. Mỗi dòng chum gốm hoặc sứ sẽ sử dụng các kỹ thuật trang trí khác nhau như sau:
- Đối với Chum Gốm:
Nghệ nhân tập trung vào việc tạo hình khối và họa tiết bề mặt. Các hoa văn như Trống Đồng, Sen Chép thường được khắc chìm hoặc đắp nổi trực tiếp lên thân chum khi đất còn ẩm. Vẻ đẹp của chum sành đến từ sự mộc mạc của đất và sự tinh xảo của hình khối.
Thợ gốm Bát Tràng sử dụng kỹ thuật khắc chìm, khắc nổi trên bề mặt chum rượu
- Đối với Chum Sứ:
Người thợ sẽ dùng bút lông để vẽ các họa tiết lên bề mặt chum, sau đó phủ một lớp men trong hoặc men màu.
Bước tráng men này tạo ra một lớp áo bóng đẹp sau khi nung. Để tìm hiểu sâu hơn, bạn nên xem qua bài viết về các dòng men chum rượu Bát Tràng.
Bước 5: Nung Nhiệt Độ Cao
Chum được xếp vào lò và nung ở nhiệt độ rất cao, thường là trên 1200°C.
- Với Chum Gốm: Lửa cao giúp đất kết khối hoàn toàn, loại bỏ tạp chất, tạo ra độ bền và giữ lại cấu trúc vi xốp giúp chum “thở”.
- Với Chum Sứ: Lửa cao làm lớp men nóng chảy, phủ đều và bám chặt vào xương gốm, tạo nên bề mặt bóng loáng, không thấm nước.
Đối với chế tác chum rượu, làm chủ lò nung là cả một nghệ thuật. Tìm hiểu thêm về kỹ thuật nung chum rượu Bát Tràng ở nhiệt độ cao để hiểu rõ hơn.
Chum rượu Bát Tràng sau khi mở lò nung
Bước 6: Hoàn Thiện và Kiểm Tra Chất Lượng
Sau khi ra lò và để nguội tự nhiên, mỗi chiếc chum rượu đều phải trải qua một quá trình kiểm tra chất lượng nghiêm ngặt. Người thợ gốm sẽ kiểm tra âm thanh bằng cách gõ vào thành chum, xem xét bề mặt, màu sắc và độ hoàn thiện của họa tiết.
Chum rượu Bát Tràng sau khi hoàn thiện sẽ được kiểm tra kỹ lưỡng
Những sản phẩm đạt chuẩn sẽ được chuyển đến tay người tiêu dùng. Với những phiên bản cao cấp hơn, nghệ nhân sẽ thực hiện thêm công đoạn thếp vàng, dát bạc để tăng thêm giá trị và sự sang trọng. Việc nắm vững các tiêu chí này cũng là cách để nhận biết chum Bát Tràng chuẩn xịn.
Mỗi chiếc chum rượu là một câu chuyện về lao động và nghệ thuật. Hiểu về quy trình này giúp chúng ta thêm trân trọng giá trị của từng sản phẩm thủ công. Liên hệ hotline 0945.998.007 để sở hữu những kiệt tác gốm sứ Bát Tràng đích thực.
